شست تخصصی انفعال در دانشگاه با حضور دو تن از اساتید دانشگاه در دفتر معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی همدان برگزار شد.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه بوعلی‌سینا گفت: یکی دیگر از عواملی اثرگذار در رکود فعالیت‌های دانشجویی این است که برخی مواقع دانشجویان احساس می‌کنند فعالیت دانشجویی برای آن‌ها هزینه‌بر است بنابراین نمی‌خواهند این هزینه را پرداخت کنند.

دکتر ‌اکبر عروتی‌موفق اظهار کرد: در بحث انفعال یا اثرپذیری دانشگاه معانی و برداشت‌های متفاوتی وجود دارد؛ گاهی از انفعال، یک برداشت مثبت داریم و ممکن است در مواقعی هم برداشت منفی داشته باشیم.

وی افزود: برداشت مثبت این است که به هر حال دانشگاه یک نهاد زنده و پویا است و بدین واسطه طبیعتاً هم اثرگذار و مؤثر و هم اثرپذیر است بنابراین تأثیرپذیری دانشگاه از جامعه را نمی‌شود به عنوان یک نقطه ضعف برای دانشگاه تصور کرد چراکه دانشگاه به میزانی که اثر گذاشته، از بعضی مسائل و جریانات نیز اثر پذیرفته است.

عروتی‌موفق خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم انفعال را بدین صورت معنا کنیم که دانشگاه غیرمبتکر و غیرخلاق است، پیشرو نیست، منتظر تحولات و تغییرات بیرونی مانده است و براساس آن‌ها خط مشی، استراتژی و تاکتیک ­های خود را مشخص می‌کند، تصمیماتش تماماً وابسته به یک سلسله عوامل و شرایط گوناگون بیرونی است، این برداشت از انفعال کاملاً منفی است. این­که دانشگاه جایگاه نهاد مرجع بودن خود را از دست داده و دیگر نمی‌تواند مبتکرانه وارد مسائل جامعه شود، سخن قابل تأملی است اما باید به این نکته هم توجه شود که در رابطه با مسائل دانشگاه ما نباید نگاه صفر و صدی داشته باشیم، یعنی یک قله‌هایی را آرمان گرایانه درنظر بگیریم و چون به آن قله‌ها نرسیده­ ایم نمره صفر را برای آن درنظر بگیریم.

وی ادامه داد: مسئله دیگر، ایده‌آل‌­گرایی غیرواقع‌گرایانه است، به هر حال در رابطه با مباحث مربوط به حوزه دانشگاه، باید به واقعیت‌ها، ظرفیت‌ها، امکانات و داشته‌های دانشگاه توجه داشته باشیم و سنجش و ارزیابی ما از نقش و جایگاه دانشگاه باید یک سنجش واقع‌گرایانه باشد، ما باید ببینیم انتظارات ما از دانشگاه چیست؟ کار ویژه‌ای که برای دانشگاه تعریف شده شامل چه‌ چیزهایی است؟ براساس آن انتظارات مشخص کنیم و ببینیم آیا انتظارات ما واقع‌بینانه است یا خیر؟ و آیا دانشگاه توانسته این انتظارات را برآورده کند؟ و چه اندازه نتوانسته برآورده کند؟

عروتی‌موفق با بیان اینکه طبیعتاً انتظاراتی که ما از دانشگاه داریم، باید مطابق با تصمیم‌گیری‌های کلانی باشد که در کل کشور برای دانشگاه صورت می‌گیرد، توضیح داد: در سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ تعاریفی انجام شده و یا انتظاراتی مشخص شده که از مجموع دانشگاه‌های کشور چه انتظاراتی داریم همچنین در برنامه‌های توسعه کشور مشخص شده از دانشگاه‌ها چه انتظاراتی داریم و طبیعتاً متناسب با آن انتظارات و امکاناتی که در اختیار قرار می‌گیرد، باید ارزیابی شود که آیا دانشگاه توانسته به اهداف خود نائل آید یا نتوانسته ‌است؟

وی اذعان کرد: فعالیت­ های فرهنگی و ­سیاسی ‌اجتماعی در کار ویژه دانشگاه به عنوان یک نهاد اجتماعی تعریف شده و دانشگاه باید در این حوزه ­ها پویا و فعال باشد اما دانشگاه صرفاً محل فعالیت سیاسی ‌اجتماعی دانشجویان نیست بلکه فعالیت سیاسی‌اجتماعی دانشجویان بخشی از کارویژه دانشگاه است، دانشگاه وظیفه آموزش و پژوهش را هم بر عهده دارد، در دانشگاه‌های نسل سه بحث دانشگاه کارآفرین مطرح است، در دانشگاه کارآفرین انتظار این است که نیروی انسانی کارآفرین به جای نیروی انسانی ماهر تربیت شود و در نسل چهارم دانشگاه‌ها بحث ارتباط با جامعه مطرح می‌شود و دانشگاه باید در خدمت جامعه باشد، در دانشگاه های نسل چهار، دانشگاه در سطحی بالاتر به اثرگذاری بر جامعه، شکل دهی آینده جامعه و ارتقاء فرهنگی جامعه باید کمک کند و این مسئله حاصل نمی­ شود مگر اینکه همه کمک کنند تا دانشگاه نهاد مرجع بودن خود را در عالی ترین حد احیاء کند. جایگاه و نقش فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی اجتماعی دانشجویان را در این نوع دانشگاه‌ها می‌توانیم بیشتر و بهتر شاهد باشیم.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا تأکید کرد: یکی از کارویژه‌های اصلی دانشگاه، آموزش و پژوهش است و نخستین چیزی که برای دانشجو تعریف شده این است که برای تحصیل، رشد علمی و رشد پژوهشی وارد فضای دانشگاه می‌شود اما این مسئله بدان معنا نیست که ساحت دیگری مانند فرهنگ و اخلاق را مورد غفلت قرار دهیم چراکه آموزش، پژوهش و فرهنگ سه ضلعی هستند که مثلث فعالیت دانشگاه را تشکیل می‌دهند اما متأسفانه آن رسالتی که در حوزه فرهنگ باید انجام شود، کمرنگ تر از مسائل آموزشی و پژوهشی است و این نقد بسیار جدی است که به دانشگاه‌ها وارد است.

عروتی‌موفق بیان کرد: دانشگاه بوعلی سینا خانواده فرهنگی بزرگی دارد که فعالیت‌های خوبی را در طول سال دارند اما این صحبت که فعالیت‌های دانشجویی به ویژه در بخش سیاسی‌اجتماعی ضعیف شده، را من می‌پذیرم، با وجود اینکه از نظر کمّی برنامه های زیادی انجام می‌شود. در دانشگاه بوعلی سینا سالانه بین 700 تا 1000 فعالیت توسط مجموع­ه های فرهنگی دانشگاه اعم از تشکل ­های اسلامی، انجمن ­های علمی دانشجویی، کانون ­های مذهبی، فرهنگی، هنری، بسیج دانشجویی، بسیج کارکنان و اساتید، هیئت دانشگاه، نهاد رهبری و ... انجام می‌شود اما بحث کم‌رنگ شدن فعالیت‌های دانشجویی به ویژه در حوزه فعالیت ­های سیاسی و کرسی­های آزاداندیشی قابل تأمل است.

وی در رابطه با نقش حمایتی نهادهای بیرونی از بسیج دانشجویی و نقش آن در رخوت سایر مجموعه ­ها مثل انجمن‌های علمی، کانون‌های فرهنگی و تشکل‌های اسلامی دانشجویی، تشریح کرد: نقش حمایت نهادهای بیرونی از بسیج دانشجویی بسیار ضعیف است و بیشتر مربوط به فعالیت‌های بسیج در خارج از دانشگاه می‎شود و تأمین اعتبار برای فعالیت‌های داخل دانشگاه آن‌ها مانند سایر تشکل‌های دانشجویی در داخل دانشگاه و تصویب شورای فرهنگی و اجتماعی و هیئت نظارت بر فعالیت تشکل­ های اسلامی انجام می‌شود. بسیج یک مجموعه فراتشکلی است و همه دانشجویان را باید با هر گرایش و سلیقه سیاسی جذب کند. جذب حداکثری باید شعار بسیج باشد و برای آن فرقی ندارد که یک فرد اصلاح‌طلب یا اصول‌گرا باشد. همه کسانی که علاقمند به کشور و نظام و انقلاب و رهبری هستند باید بتوانند زیر این چتر جمع شوند اما متولیان آن ممکن است گاهی در عمل رسالت خود را انجام ندهند که آن بحث دیگری است.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا در پاسخ به این مسئله که برخی از جریانات و نهادهای بیرون از دانشگاه نسبت به فعالیت دانشجویان تحول‌خواه با سعه‌صدر برخورد نمی‌کنند؟ اظهار کرد: در برخی موارد دغدغه‌هایی که بیرون از مجموعه دانشگاه وجود دارد، باعث رکود در فعالیت‌های دانشجویی می‌شود. ما که در دانشگاه حضور داریم، دانشجویان و ذائقه آن‌ها را می‌شناسیم اما ممکن است افراد خارج از دانشگاه شناختشان به این اندازه نباشد و بنابراین برخی مواقع از فعالیت‌های دانشجویی احساس خطر کنند در حالیکه دانشگاه به عنوان یک مجموعه سازوکارهایی دارد که اگر یک تشکل یا مجموعه­ ای در فعالیت ­های خود حدود قانونی را رعایت نکرد، نهادهای داخلی مانند کمیته انضباطی و حراست می‌توانند با دانشجویان برخورد کنند.

وی افزود: یکی دیگر از عواملی که در رکود فعالیت‌های دانشجویی تأثیر دارد این است که در واقع برخی مواقع دانشجویان احساس می‌کنند فعالیت دانشجویی برای آن‌ها هزینه‌بر است و مجموعه‌های دانشجویی و دانشجویان نمی‌خواهند این هزینه را پرداخت کنند به همین علت ترجیح می‌دهند فعالیتی نداشته باشند. ما باید بتوانیم با صبر و متانت بیشتر، زمینه فعالیت قانونی و چارچوب مند دانشجویان را براساس دستورالعمل­ ها و قوانین و مقررات موجود فراهم کنیم.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا خاطرنشان کرد: در دانشگاه فضای فعالیت برای همه به شرطی که در چهارچوب قانونی باشد، وجود دارد و ما بیش از هرچیزی نیاز به این داریم که تشکل‌های اسلامی با انجام فعالیت­ سازنده و مفید زمینه ارتقاء بینش و نگرش را که یکی از مهم­ترین دغدغه های مقام معظم رهبری است، در دانشجویان فراهم کنند.

مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان نیز در ادامه گفت: اگر استاد و دانشجو آزادی‌بیان قانونمند نداشته باشند تحولی در مجموعه دانشگاه نخواهد افتاد و انگیزه فعالیت گرفته و به فعالیت های زیرزمینی تبدیل می‌شود.

دکتر عباس صالحی اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که در بحث دانشگاه داریم این است که چرا دیگر دانشگاه مرجع نیست؟ در دوره‌های قبل دانشجویان در خانواده و در محله مرجع بودند، جزء آدم‌های موفق و پیشرو دانشگاه به شمار می‌رفتند اما با سیاست‌های وزارت علوم و آموزش عالی خیلی از افراد با کمترین‌ دانش و مطالعه وارد دانشگاه ها شدند.

وی تصریح کرد: به نظرم این انفعال از یک جهاتی مثبت است چراکه دانشجویان ما خیلی مطالعه نمی‌کنند، آدم هایی نیستند که نظریه‌های سیاسی و تاریخ بدانند و بنیه تحلیلی ندارند بنابراین ممکن است دچار افراط یا تفریط شوند.

صالحی با بیان اینکه احساس می‌کنم اگر بتوانیم در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و خدماتی تغییر و تحولاتی ایجاد کنیم، خیلی بهتر است، مطرح کرد: باید فضای انفعال دانشگاه‌ها پدیدارشناسی شود، ما خیلی وقت‌ها نگاهمان به دانشگاه کمّی است و فقط به دنبال آمار هستیم که این مسائل خیلی آسیب‌زا است. به نظر می‌رسد در بحث‌های پدیدارشناسی دانشگاه‌ها، ما باید با تجربه زیسته مواجه شویم و نگاه بیرونی نداشته باشیم چراکه در این صورت نگاه کیفی پیدا می‌کنیم و معانی برای ما مهم می‌شود.

وی ادامه داد: برای خروج دانشجویان از انفعال، باید بحث‌های جهادی را از گروه‌های انقلابی مثل بسیج خارج کنیم و باقی انجمن‌ها نیز برای این امر حمایت شوند تا از این طریق دانشجویان با فضای حقیقی جامعه آشنا شده و درگیر آن اتفاقات شوند، باید کاری کنیم که جوان با جامعه ارتباط داشته باشد و بتواند با دردهای واقعی جامعه آشنا شود تا بعد در راستای آن ما با یک دانشجوی دردمند مواجه شویم.

صالحی با بیان اینکه مسئولان دانشگاه در امر فعالیت فرهنگی بسیار کمی‌گرا شده اند و فکر می‌کنند دانشجو از همان اول باید مثل آنها فکر کند، توضیح داد: در کار فرهنگی باید مثل حضرت ابراهیم(ع) باشیم که می‌گفت من هم مثل شما ستاره و ماه می‌پرستم و پس از افول آنها می‌گفت این افول کرد پس من به سراغ خدایی می‌روم که افول نمی‌کند اما بین حرف تا عمل مسئولان دانشگاه خیلی فاصله است، در عمل شعار برگزاری کرسی آزاداندیشی و حمایت از انجمن‌ها داده می‌شود اما در عرصه عمل آنقدر قانون‌های به درد نخور و مسخره می‌گذارند تا جلوی فعالیت دانشجو را بگیرند.

عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان مطرح کرد: در بحث انجمن‌های علمی دانشگاه‌ها، وقتی تلاشی برای برگزاری سمینارها می‌کنیم می گویند اگر دانشجویی حرف‌هایی خارج از ساختار بزند استاد باید پاسخگو باشد. این دیگر چه قانونی است؟ باید به دانشجو اجازه صحبت داده شود در واقع با این کارها عملاً نشان می‌دهند نمی خواهند فعالیت انجام شود.

وی ادامه داد: چه اشکالی دارد در مناظره حرف‌های متفاوت زده شود؟ در غیر این صورت دانشجو مشارکت نمی‌کند چراکه احساس می‌کند همه چیز صوری، ظاهری و تعیین شده است. دانشگاه که پادگان نیست، باید از یک مدیر فرهنگی جسور حمایت شود. برخی اوقات رؤسای دانشگاه ها حس می‌کنند اگر حرفی زده شود از بیرون به آن‌ها فشار می‌آورند.

صالحی با بیان اینکه فعالان فرهنگی باید فعال باشند نه اینکه منتظر باشند کسی حرفی بزند بعد این‌ها واکنش نشان دهند، تأکید کرد: فضا، فضای دانشگاه است و شما نمی‌توانید مثل گذشته فکر کنید. جنگ نرم، ابزار نرم می‌خواهد نه ابزار سخت، دیگر آن دوران گذشته و اگر قرار است تحول فرهنگی اتفاق بیفتد باید بحث‌ها دوطرفه باشد. در واقع یکی از مسائلی که به مشکلات دوران جوانی دامن می زند این است که دانشجو دغدغه ندارد بنابراین باید عمق کار فرهنگی بیشتر شود، فضا آرام‌تر و تلطیف شود و قانون‌ها نیز باید لطیف‌تر باشند تا بشود فعالیت کرد.

این مدرس دانشگاه تبیین کرد: ما مشکلی با جمهوری اسلامی نداریم، ما دوست داریم جامعه قانونمند و شفاف پیش برود و اسلام کارآمدتر باشد اما باید بدانیم دانشگاه مسجد و پادگان نیست، تفکرهای مختلفی وجود دارد و باید به صورت علمی مدیریت شود چراکه دانشگاه فضای آزاداندیشی دارد و نمی‌توان به دانشجو و استاد گفت فکر نکنند و نقدی نداشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: اگر قرار است کرسی‌های آزاداندیشی به نقطه ایده‌آل خود برسند باید مجموعه ها آموزش ببینند که وقتی فضایی برای صحبت کردن مهیا می‌شود بتوانند چهارچوب‌های قانونی را رعایت کنند و از طرف دیگر به مجموعه‌های داخلی و بیرونی الزام صورت بگیرد که در برابر صحبت‌ها تاب‌آوری داشته و صبور باشند و بدانند با صحبت های دانشجو اسلام و انقلاب به خطر نمی‌افتد.

صالحی تصریح کرد: در مورد مجموعه‌های بیرونی باید مجال دهند دانشگاه خودش تصمیم بگیرد چراکه استقلال دانشگاه بسیار بسیار مهم است و اگر به استقلال دانشگاه خدشه وارد شود یقیناً جریان رشد و تعالی دانشگاه به مخاطره خواهد افتاد. اگر استاد و دانشجو آزادی بیان قانونمند نداشته باشند تحولی در مجموعه دانشگاه نخواهد افتاد و نهادهای بیرونی باید اجازه دهند دانشگاه فعالیت خود را انجام دهد.

وی اضافه کرد: اگر این اتفاق بیفتد کرسی‌ها و فعالیت‌ها رونق پیدا می‌کند، اگر این اتفاق نیفتد انگیزه فعالیت گرفته می شود و این عدم فعالیت به معنای این نیست که مشکل حل شده بلکه صورت مسئله پاک شده است و فعالیت ها به فعالیت های زیرزمینی تبدیل می‌شود بنابراین اگر فضا را بستیم همه چیز امن و امان نمی‌شود، باید مراقب بود فعالیت ها به سمت ساختارشکنی حرکت نکنند.

عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان تأکید کرد: برخی احساس می‌کنند این انفعال خوب است و همه چیز در سکوت است اما مشکلات آن بعداً هنگامی که جوانان دهه ۱۴۰۰ وارد فضای تعاملات اجتماعی شدند و مشکلاتی ایجاد کردند یا اینکه نسبت به جامعه بی تفاوت بودند، مشخص می‌شود.