داستان تخریب در دل الوند و تعریض جاده زیگزاگ از خردادماه امسال در همدان نُقل تمامی محافل طبیعت دوستان و کوهنوردان و رسانه هاست.

اتفاقاتی که در این مدت افتاده شبهاتی را در اذهان عمومی ایجاد کرده است. حرف‌های ضد و نقیضی که مطرح شده جامعه را دچار سردرگمی کرده که آیا اصلاً تخریبی در این منطقه صورت گرفته؟ بالاخره چه کسی در این رخداد مقصر بوده؟ و نظر مراجع قضایی در این زمینه چه بوده است؟

در این راستا ایسنا نشستی پیرامون اتفاقات اخیر الوند با عنوان «نجات الوند» با دعوت از مدیرکل منابع طبیعی، مدیرکل راه و شهرسازی، مدیرعامل جمعیت هلال احمر، مدیرکل میراث فرهنگی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان، رئیس شورای شهر، مدیرعامل دهکده گنجنامه و رئیس هیئت کوهنوردی ترتیب داد که متأسفانه نمایندگان راه و شهرسازی، هلال احمر و میراث فرهنگی بی هیچ عذر و بهانه ای و برخی با وجود قول حضور، در جلسه حاضر نشدند اما سایرین در جمع خبرنگاران، فعالان محیط زیست و کوهنوردان آمده و پاسخگوی شبهات بودند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در این نشست با تأکید بر اینکه در زمینه جاده کشی در گنجنامه کسی مجوز نداده است، گفت: منابع طبیعی کار خود را به طور قانونی انجام داده و با هیچ کسی مماشاتی ندارد.

اسفندیار خزائی با بیان اینکه در مورد دستکاری جاده زیگزاگ که دهم خردادماه امسال اتفاق افتاد بلافاصله در ۱۳ خردادماه پرونده به محاکم قضایی داده شد، اظهار کرد: در حوزه منابع طبیعی مُرّ قانون اجرا شده و با قدرت اعلام می کنم دولت در این زمینه کار خود را انجام داده و به هیچ وجه کوتاه نیامده است.

وی با اشاره به اینکه منابع طبیعی استان همدان نماینده دولت و حاکمیت در بحث انفال بوده و پیشانی دولت در حفظ منابع طبیعی است، بیان کرد: منابع طبیعی در مورد حتی ۱۰۰۰ متر هم رحم نمی کند و اگر تخریبی شکل بگیرد، ورود می‌کند.

خزائی خاطرنشان کرد: منابع طبیعی استان همدان با وجود اعتبارت کمی که داشته بیشترین تبلیغات تلویزیونی برای فرهنگسازی در زمینه حفظ منابع طبیعی را داشته و در رابطه با حفظ گونه های گیاهی کارهای خوبی انجام شده است.

این مقام مسئول با بیان اینکه کمتر از نیم درصد از آراء صادره علیه منابع طبیعی است، یادآور شد: منابع طبیعی کارش را قانونی انجام می‎دهد اما مباحث توسعه‌ای کشور و ایجاد اشتغال تحت کارگروه‌هایی مطرح می‌شود و نمی‌توان مدیری را متهم کرد.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره اظهارنظر دادستان مبنی بر اینکه منابع طبیعی شکایتی در زمینه تعرض به کوه الوند انجام نداده و دروغ می‌گوید، تأکید کرد: تاریخ همه اسناد را موجود داریم اما مجاز نیستید هر تخلفی را به منابع طبیعی نسبت دهید.

وی درباره این سوال که مدیرکل منابع طبیعی در بازدید از محل جاده اعلام کرده که حتی یک بوته‌ هم کنده نشده است، تصریح کرد: زمانی که بحث از خط حریم منابع طبیعی خارج شد، پرونده کردیم و هر چه گفتم واقعیت بوده است. واقعاً بوته‌ای کنده نشده اما جابه‌جایی خاک را قبول دارم.

این مقام مسئول اظهار کرد: در جاده دو کیلومتری باید حداقل در یک مترمربع هفت بوته کنده شود و اینکه یک بوته در یک محل کنده شده دلیل نیست که پوشش گیاهی این جاده از بین رفته است. آیا واقعاً در دو کیلومتر خارج از حریم در هر مترمربع هفت بوته کنده شده است؟

خزائی ادامه داد: شرکت تله کابین گنجنامه زمستان سال گذشته در زمینه کاشت گونه‌های همگام با طبیعت با منابع طبیعی همکاری داشته است. بنده نمی‌خواهم شرکت گنجنامه را متهم کنم و از یک سرمایه‌گذار انتظار نداریم که تمام دروس جنگل شناسی را بلد باشد. تنها اشکالی که به این شرکت وارد است، این بوده که از دولت اذن نگرفته است.

وی درباره اظهارنظر دادستان همدان، خاطرنشان کرد: منابع طبیعی بیشتر با معاونان دادستان در ارتباط است و این اشتباه بنده بوده که شخص دادستان را در جریان قرار ندادم.

خزائی با تأکید بر اینکه بنده باز هم اعلام می‌کنم پرونده شکایت در ۱۳ خردادماه تنظیم شده و دستورات را معاونان دادستان داده‌اند، گفت: پرونده در حال حاضر تحت بررسی کارشناسی است.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه دغدغه های خبرنگاران و فعالان محیط زیست قابل احترام است، افزود: بنده در اسفندماه سال ۹۵ منابع طبیعی همدان را تحویل گرفتم و ذخیره گاه های جنگلی این استان را از ۵۱۸ هکتار به ۲۷۹۵ هکتار رسانده‌ام و از رسانه‌ها می‌خواهم سوءتفاهم به وجود آمده را بُلد نکنند.

وی با تأکید بر اینکه تغییرات خاک که صورت گرفته است، محاسبه و کار قانونی انجام شده، ادامه داد: کارهای قانونی انجام شده است و اعلام می‌کنم جاده سازی و راه شکافی نشده است. ضمن اینکه محاکم قضایی علاوه بر اینکه ما را به عنوان ضابط قضایی می‌شناسند باز هم کارشناسی می‌کنند و تصمیم گیری درباره این پرونده برعهده قاضی است.

خزائی اظهار کرد: اینکه تخریب صورت گرفته یک واقعیت است چراکه جمعیت هم رو به افزایش است. آیا منابع طبیعی در راستای قوانین جاری کشور می‌تواند یک متر هم تخصیص زمین نداشته باشد؟ در حوزه منابع طبیعی توجیهی برای وجود جاده نمی‌دانستم بنابراین پرونده کردم اما کار شرکت تله کابین برای کاشت گونه‌های گیاهی ستودنی است.

وی با بیان اینکه عرصه‌های منابع طبیعی استان همدان ۹۰۵ هزار هکتار است، ادامه داد: ۸۲۲ هزار هکتار مرتع بوده که یک درصد از مراتع کشور را به خود اختصاص داده است که با وجود فشار سه برابری دام بر مراتع همدان، تولید سه درصد از علوفه کشور را برعهده دارد.

خزائی با اشاره به وجود ۴۵ هزار هکتار اراضی جنگلی در استان همدان یادآور شد: در سال گذشته ۱۳۲۲ فقره از آراء صادره به نفع دولت بوده و ۶۶۱ هکتار از اراضی ملی در راستای اجرای این آراء به منابع طبیعی برگردانده شد و در سه ماهه اول امسال ۲۴۹ فقره آراء به نفع دولت بوده است.

رئیس شورای اسلامی شهر همدان نیز در نشست ایسنا، با بیان اینکه ماجرای اتفاقات اخیر در کوهستان الوند مطالبه مردمی است که از طریق رسانه‌ها پیگیری شده، گفت: همه مردم همدان اعتقاد دارند که این قضیه باید حل شود.

کامران گردان ادامه داد: شورای شهر معتقد است کوهستان الوند منطقه‌ای بکر است که باید گردشگر را به آن دعوت و از بکر بودنش استفاده کنیم بنابراین نباید تخریبی در آن صورت بگیرد.

وی اضافه کرد: برای اتفاقاتی که از قبل در این منطقه افتاده مانند ساخت تله کابین گنجنامه مجوزی داده نشده اما حتماً این پروژه پیوست‌های اجتماعی و ‌محیط زیستی داشته است.

گردان تصریح کرد: شورای شهر پس از اطلاع از اتفاقاتی که در منطقه الوند افتاد، در اولین فرصت ورود کرد، کوهنوردان هم در صحن شورا حاضر شدند و اعضاء شورا اطلاعات بیشتری کسب کردند سپس برنامه بازدید میدانی از منطقه با حضور مسئولان، خبرنگاران و فعالان محیط زیست توسط شورای شهر عملی و بررسی‌هایی انجام شد.

وی با بیان اینکه شورای شهر همدان به این بازدید بسنده نکرد، ادامه داد: شورای شهر برای ۱۰ سازمان مرتبط از جمله فرمانداری، شهرداری، محیط زیست، منابع طبیعی و راه و شهرسازی نامه ای به منظور توضیح اتفاقات الوند و اقداماتشان در این راستا ارسال کرد و در جلسه خبری در صحن شورا نتایج مکاتبات اعلام خواهد شد.

گردان با اشاره به اینکه طیق قانون شورای شهر می‌تواند از ارگان‌ها درخواست پاسخ کند، یادآور شد: قول می‌دهیم با همکاری دستگاه‌ها و رسانه‌ها در جلسه‌ ذکر شده بازخوردهای مکاتبه با دستگاه‌ها را اعلام کنیم تا در آینده اتفاق دیگری برای الوند نیفتد.

رئیس شورای شهر همدان درباره جاده سلامت هم گفت: دهکده گنجنامه تقاضایی تحت عنوان جاده سلامت را به کمیسیون گردشگری ارائه کرد که مورد مخالفت این کمیسیون قرار گرفت که به تصویب نرسید.

وی با اشاره به اینکه صدور مجوز تسطیح جاده در منطقه الوند در حوزه شهرداری نیست، گفت: در این مورد منابع طبیعی باید مجوز دهد، بنابراین این قضیه تا وقتی کارشناسی نشود نمی‌توانیم نظری در مورد آن بدهیم و کارشناسان این امر محیط زیست و منابع طبیعی هستند که باید بگویند جاده تخریب شده است یا نه؟ 

گردان با تأکید بر اینکه هیچ‌مصوبه‌ای برای جاده سلامت و جاده برگشت جاده گنجنامه در دوره‌های چهارم و پنجم شورای شهر همدان داده نشده است، گفت: تمامی اعضای شورای شهر همدان اعتقاد دارند الوند باید به عنوان میراث طبیعی حفظ شود.

مدیرعامل دهکده گنجنامه نیز در ادامه با اشاره به سوءتفاهم بودن مسئله تخریب الوند اظهار کرد: قسمتی از کوهستان الوند که تعریف شده در حیطه عرصه دهکده گنجنامه بوده و در قسمت مخالف گودی درختان بوده است.

سعید ترابیان تصریح کرد: تعریض جاده هیچ منافعی برای مجموعه تله کابین نداشته ضمن اینکه تخریب های ایجاد شده در جاده زیگزاگ به علت وقوع سیلاب در سال جاری برای مجموعه گنجنامه حدود ۹۰ میلیون تومان هزینه داشته است.

وی افزود: سیلاب های اخیر موجب فرسایش خاک جاده شده بود به گونه ای که با خاکریزی های مجدد در جاده با وجود استفاده نکردن از آن تعمیر جاده را انجام داده ایم.

ترابیان ادامه داد: جاده مذکور قبل از انقلاب بوده و برای سهولت دسترسی به کیوارستان از آن استفاده می شده که اکنون فقط مسئله تصحیح مطرح است و ما قصد تسطیح جاده را نداریم.

وی تعامل خود را برای توضیح درباره اقدامات اخیر با سایر رسانه ها کم دانست و گفت: باید ارتباط بیشتری در این حوزه با سایرین برقرار می‌شد تا سوءتفاهم ها رفع شود.

مدیرعامل دهکده گنجنامه با اشاره به مراقبت های این مجموعه از کوهستان الوند اعلام کرد: هیچ ارگانی به اندازه دهکده گنجنامه از کوهستان الوند مراقبت نمی کند و در همین راستا ۴۰ هزار درخت در مسیر مذکور کاشته ایم و با خاکریزی ها از شکاف های ایجاد شده توسط سیلاب در مسیر جلوگیری کرده ایم.

وی با بیان اینکه گنجنامه متعلق به همه بوده و دهکده گنجنامه متولی نگهداری آن است، یادآور شد: در این مجموعه اگر کسی ناظرافتی مشاهده کرد، باید گزارش دهد.

وی با اشاره به اینکه جاده زیگزاگ را ما تعمیر کرده ایم و تعریضی در کار نبوده است، خاطرنشان کرد: مسئولیت تعمیر مسیر با مجموعه دهکده گنجنامه بود و تمام فعالیت های انجام شده در ساعات مشخص به منظور تسریع در بازسازی ها برای بازگشایی مجموعه تله کابین پس از تعطیلات کرونایی عید بوده است.

ترابیان با تأکید بر اینکه تعریض جاده به وسیله لودر امکان پذیر نبوده و نیاز به ابزار تخصصی تری دارد، افزود: شکاف موجود در جاده به گونه ای بوده که عشایر نمی توانستند دام خود را از آن محدوده عبور دهند و حضور لودرها به منزله تصحیح جاده بوده است.

مدیرعامل دهکده گنجنامه تصریح کرد: هر گونه اقدام غیرکارشناسی در کوهستان الوند ضربه به اقتصاد شهر و آیندگان بوده و ما در برابر آن مسئول هستیم.

وی با بیان اینکه ما در برابر حقوق عشایران ‌منطقه مسئول هستیم، گفت: از سال ۹۷ زمین دشت میشان از عشایر خریداری شده اما حق هیچ گونه ساخت و ساز داده نشده و فقط حق عبور عشایر به ما مربوط می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۱۴ دستگاه نظارتی مجموعه دهکده گنجنامه را نظارت کرده و هر گونه اقدام این مجموعه زیرنظر دستگاه های نظارتی است.

ترابیان در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگاران تأکید کرد: تعریض جاده هیچ منافعی برای ما ندارد، ما برای تصحیح کردن آن جاده ۲۴۸ ماشین خاک به آن منطقه بردیم. طی ۱۰ سال گذشته ما فقط یک بار از جاده زیگزاگ استفاده کردیم آن هم زمانی که به علت مشکل نوسانات برقی تله کابین به مشکل خورده بودیم و برای تخلیه مسافران کابین از آن جاده استفاده کردیم.

وی با بیان اینکه در همه جای جهان پایه های تله کابین به جاده‌دسترسی دارد اما ما در همدان با دوار تله کابین را احداث‌کردیم که به طبیعت دست نزنیم، تصریح کرد: ما برای حمل بار نیز از کابین استفاده کرده و اصلا احتیاج به احداث آن جاده نداریم اما آمادگی پذیرش هرگونه نقد منصفانه را داریم.

مدیرعامل دهکده گنجنامه افزود: ما به هزینه خود و کمک میراث فرهنگی در منطقه تصفیه خانه فاضلاب زدیم و با احداث رودخانه هدایت آب را مسیر داده ایم که مانع ایجاد سیلاب در کوهستان الوند شویم.

وی با اشاره به اینکه مسئله تعریض جاده سوء تفاهمی بیش نیست، خاطرنشان کرد: اتهام آسفالت ریزی در مسیر به ما زده شده این درحالیست که ما توان لکه گیری قسمتی از آسفالت مسیر اصلی دهکده را از نظر مالی نداریم.

وی اعلام کرد: طرح های زیادی برای آن منطقه سالانه پیشنهاد می دهیم اما اینکه بررسی پیشنهاد ومصوبات چگونه پیش روی کند با ۲۰ تا ۳۰ کارگروه همراه هستیم.

ترابیان خاطرنشان کرد: سال‌های گذشته برای اخذ مجوز هتل ۶۰ تختخوابه در دشت میشان بسیار تلاش کردم تا آن را گرفتم اما با توجه به مشکلات موجود کلا قید تاسیس آن را زدم.

وی مجدد با تاکید بر سوء تفاهم بودن این مسئله اظهار کرد: حاضرم ساعت ها برای پروژه هایی که کارشناسی شده است بحث کرده و از آن دفاع کنم و هرجا هم اشکالی بود با جان و دل می پذیرم.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز با بیان اینکه الوند جزء محدوده اداره کل حفاظت محیط زیست نیست، توضیح داد: تمام وقایعی که در کره زمین اتفاق می افتد را می توان به محیط زیست ربط داد. اگر یک برگ درخت غیر از حالت طبیعی و با دستکاری به زمین بیفتد اثری بر کره زمین می گذارد و این معنای عام کلمه محیط زیست است.

مهدی صفی خانی ادامه داد: وظایف اداره و پرسنل محیط زیست در چهارچوب قانون مشخص است، در این چهارچوب در زمینه موضوع الوند یک اتفاقی افتاده، جاده تعریض داشته است که این کار اشتباه بوده و باید با دستگاه متولی مربوطه هماهنگی صورت می گرفت. 

وی افزود: این انتقاد به دوستان گنجنامه که این کار را انجام دادند، وارد است که چرا هماهنگی های لازم را انجام نداده اند و ابتدا برنامه خود را به از منابع طبیعی و راه و شهرسازی ارائه نکرده اند.

صفی خانی مطرح کرد: در حوزه محیط زیست اگر تخریبی صورت گرفته بنده به عنوان نماینده حاضر هستم و اگر وظیفه ام را به درستی انجام نداده باشم باید پاسخ دهم اما در حوزه الوند هیچ محدوده ای تحت مدیریت اداره محیط زیست نیست. هر دستگاه کشور وظیفه ای دارد در واقع تفکیک دستگاه ها یعنی هرکس کار خود را انجام دهد.

وی با بیان اینکه بنده به عنوان نظر کارشناسی یک وظیفه و به عنوان نماینده محیط زیست یک وظیفه دیگر دارم، خاطرنشان کرد: صریح ترین و بهترین تعریف در تعریض این جاده باید وظیفه راه و شهرسازی و منابع طبیعی باشد.

صفی خانی بیان کرد: الوند یکی از مظاهر زیبای طبیعت استان همدان است که شاید یکی از بهترین مناطق به لحاظ تنوع زیستی در غرب کشور باشد. ما تلاش هایی کردیم که الوند را به عنوان یکی از مناطق چهارگانه محیط زیست قرار دهیم اما با این طرح موافقت نشد.

وی ادامه داد: نهایت کاری که ما توانستیم انجام دهیم این است که یک محدوده از الوند را به عنوان نماد تحت نظارت اداره محیط زیست انتخاب کنیم که این محدوده 2000 هکتار است.

رئیس هیئت کوهنوردی و صعود استان همدان نیز در نشست ایسنا بیان کرد: در زمینه جاده زیگزاگ گنجنامه سابقه و اسناد خوبی در هیئت کوهنوردی موجود است. این جاده در زمان طاغوت به منظور ساخت اردوگاه کیوارستان کشیده شد، پس از آن با حضور شرکت تله کابین، احداث این جاده امتداد و ادامه داده شد.

علیرضا گوهری افزود: ما در کشور جاده های کوهستانی زیاد داریم که به دلایل مختلف کشیده شده اما ۱۰-۱۵ سال است که جاده جدید نداشتیم، جاده کوهستانی نیز تعریف خود را دارد، ما در ساخت این جاده ها استانداردها را رعایت نمی کنیم.

گوهری در رابطه با اقدامات هیئت کوهنوردی برای الوند ادامه داد: هیئت کوهنوردی و صعود استان همدان کارگروهی دارد متشکل از جامعه کوهنوردی، نماینده باشگاه کوهنوردی و کوهنوردان استان و در این کارگروه اقدامات، پیگیری ها و نظارت هایی در رابطه با الوند انجام دادیم اما چون قدرت اجرایی نداریم نتوانستیم خیلی جاها ورود کنیم که امیدواریم دستگاه های متولی بتوانند اقداماتی را انجام دهند.

وی توضیح داد: صحبت های انجام شده در این جلسه خوب است اما ما هیچ وقت به اصل موضوع توجه نمی کنیم، ما یک تعریف جهانی از طبیعتگردی داریم یعنی طبیعتگرد همانطور که وارد طبیعت می شود همانطور خارج شود و تغییری در آن ایجاد نکند. در حال حاضر میدان میشان تبدیل به شهرک میشان شده است.

گوهری با طرح سوالاتی از این قبیل که آیا هلال احمر مطالعاتی در رابطه با ساخت هتل تابستانی انجام داده؟ اصلاً نیاز به ساخت آن هتل در آن منطقه وجود دارد؟ اظهار کرد: قبل از تمام این پروژه ها، پناهگاه های کوهنوردی ما در الوند وجود داشته، طی صحبت هایی که با مدیرکل منابع طبیعی داشتم به وی گفتم شما کوهنوردان را به چشم محیط بانانی ببینید که حداقل می توانند در رابطه با آسیب های الوند به شما اطلاع رسانی کنند، ما به دنبال ثبت پناهگاه ها به عنوان میراث خود هستیم، این سوابق باید به علت تعرضی که به ما شده مکتوب شود که وی گفت هر کسی سند می خواهد به دنبال ساخت و ساز است و ما می خواهیم از ساخت و ساز جلوگیری کنیم.

وی ادامه داد: باید نگاه کنیم ببینیم برای الوند چه کار کردیم؟ ما فقط الوند را تخریب کردیم. الان بحث زیگزاگ مطرح است، چند روز بعد عشایر، آفرود سواران و موضوعات دیگر.